ÜLKEMİZİDE VERGİ İNCELEMELERİ DENETİM VE KONTROL SİSTEMİ YENİDEN YAPILANDIRILMIŞTIR.

                                                                                                                                           Özkan ZEYREK

                                                                                                                                BAĞIMSIZ DENETÇİ

ÖZET        :  Bu makalenin konusunu  482 sıra nolu Vergi Usul Kanunu genel tebliği ile yürürlüğe giren izaha davet müessesinin getirdiği yenilikler ve Vergi Kanunlarının verdiği yetkiler çerçevesinde  Vergi idaresinin, Kamu idare ve müesseslerinden veya mükelleflerle muamelelerde bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden  toplanan bilgilerin yine bu amaç doğrultusunda mükellefler  nezdinde inceleme ve denetimlerde kullanılması durumunun izahına yöneliktir.

GİRİŞ       :  Vergi incelemelerinin amacı;  ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamaktır.

Bu amaca ulaşmak için bugüne kadar vergi denetimi ile ilgili idare ve kuruluşların iyi niyetli çabalarına rağmen istenilen sonuca bir türlü çeşitli nedenlerden dolayı ulaşılmamış ve vergi incelemeleri dar bir alana sıkışıp kalmış bulunmaktadır.

Vergi denetimindeki bu sığ alandan çıkış yolu arayan Maliye Bakanlığı, risk odaklı denetim ile elektronik denetim uygulamalarını geliştirerek vergi incelemelerini yürütme yolunu seçmiş bulunmaktadır.  Otomasyona dayalı sistemlerin bilişim teknolojileri kullanarak teftiş edilmesi ve teftişe ilişkin yeni yöntemlerin geliştirilmesi hususlarını da dikkate alınarak e-teftiş çalışmalarına ağırlık vermiştir.

Ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu sağlamaya yönelik vergi incelemesi başta olmak üzere idarece gerçekleştirilen işlemler süreci uzatabilmekte, bu da vergiye uyum maliyetlerini artıran bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır.

Bu olumsuz durumların giderilmesi maksadıyla 9/8/2016 tarihli ve 2979 sayılı resmi gazetede yayımlanan  “İzaha davet” başlığı adı altında yeniden düzenlenerek vergi sistemimizde yeni bir müessese ihdas edilmiştir.

İzaha davet müessesesi, verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesi olup, bu müessese, yapılan değerlendirmeler sonucunda vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin konuyla ilgili vergi incelemesine veya takdire sevk edilmesini önlemekte, vergi ziyaına sebebiyet verildiği durumlarda ise belirli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanmak suretiyle mükellefleri daha ağır müeyyidelerden korumaktadır.

Getirilen bu düzenleme ile İdare ve mükellefler arasındaki uyuşmazlıkların azaltılması, İdarenin zamanını daha etkin ve verimli alanlara hasretmesi, olayların gerçek mahiyetinin tespit edilmesine mükelleflerce daha çok katkıda bulunulması ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun artırılması amaçlanmaktadır.

İzaha davet kapsamının verginin konusuna giren özellikli konuların neredeyse tamamını kapsamaktadır.

Başlıklar halinde kapsama giren konular aşağıdaki gibidir.

• Ba_Bs Bildirim formlarında yer alan bilgilerin analizi sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Kredi kartı satış bilgileri ie KDV beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda Mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Yıllık beyannameler ile muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Çeşitli kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgiler ile asgari ücret tarifelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde yapılan indirimleri, kanuni oranları aşan mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Dağıttıkları kar üzerinden tevkif at yapmadığı tespit edilenlerin izaha davet edilmesi
• Geçmiş yıl zararlarının mahsubu yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi
• İştirak kazançları ile ilgili hesapta göstermeyen mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Kurumlar vergisi Kanununun 5/1-e maddesindeki istisna ile ilgili olarak mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Örtülü sermaye yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Ortaklardan alacaklar için hesaplanması gereken faizler yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Ortaklık hakları ve hisselerini elden çıkardıkları halde beyanda bulunmayan Limitet şirket ortaklarının izaha davet edilmesi
• Gayrimenkul Alım/Satım bedelinin eksik beyan edilmiş olabileceğine dair haklarında tespit bulunanları izaha davet edilmesi
• Gayrimenkullere ilişkin Değer artış kazançları yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Gayrimenkul sermaye iratlarını beyan etmeyen veya eksik beyan/hatalı beyan eden mükelleflerin izaha davet edilmesi
• Sahte ve muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanılması durumda mükelleflerin izaha davet edilmesi

Bu uygulama ile gerçek ve tüzel kişilerin yaptıkları iş ve işlemlerin vergi idaresinin kontrolünde ve bilgisi dâhilinde olduğu vergi idaresine bildirilen vergi matrahları ile karşılaştırılacakları ve de tutarsızlık bulunması halinde nedeni izah etmenizi isteyeceklerdir.

Vergi idaresi denetim alanını oldukça genişletmiş bulunmaktadır. Bunun sonucunda mükellefler ve meslek mensuplar özellikle Yeminli Mali Müşavirler ile Mali Müşavirler bundan böyle iş ve işlemlerinde daha dikkatli olmak zorundalar. Buna mukabil izahat istenen konuya verilecek cevapların vergi tekniğine uygun belgeye dayalı kanuni dayanağı olmak zorunda. İleriki safhalarda zorluk yaşanmaması için özellikle izaha konu işlemlerin özellikli konular içeren Örtülü sermaye, değer artış kazançları, ortaklık haklarının elden çıkarılması, iştirakler ile KV 5/1-e vb. konuların meslek odaları tarafından meslek mensuplarına eğitimler düzenlenerek tekrarı ve izahatın yazım şekilleri hakkında bilgilendirilmelerinin yararlı olacağını düşünmekteyim. Mali müşavirler kendi iş kapasitelerine göre çalışma sistemlerini yeni denetim usullerini dikkate alarak yeniden yapılandırmaları kendi menfaatlerine olacaktır.

İzaha davet edinilen konuda mükellefe tebliğ tarihinden itibaren 15 günlük sürenin olduğu ve bu süre içerisinde cevap hazırlamanın zaman açısında bir sıkıntı yaratabileceğinin göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

SONUÇ           :  Vergi idaresi bilinen klasik vergi incelemelerinin çokta rantabl olmadığını gelinen noktada fark etmiş olmalı ki yeni arayışlar içerisine girmiş bulunmaktadır. Aylar ve yıllarca süren tam inceleme neticesinde elde edilen bilgi ve verilerin bu sefer bilişim teknoloji sayesinde önceden elde edip daha hazırlıklı ve sonuca yönelik uygulamalara girişmiş bulunmaktadır.

 Vergi denetiminde bu yeni uygulama aynı zamanda mükelleflerin  %5 gibi inceleme oranını da yukarı çekeceği tabidir.

Anlaşılıyor ki maliye her türlü parasal işlemlerin izini sürecektir. Yapılan bazı işlemlerin verginin konusu ile ilgisi olmayabilir bu durumların belirlenmesi için mükelleften öncelikli bilgi istemiş olması isabetli olmuştur. 

Bundan böyle kazanç ve iratların maliyenin gözetiminde olduğunun unutulmaması gerekmektedir. Hiçbir şey eskisi gibi olmayabilir.

Kaynaklar: Vergi Usul Kanununu 482 sıra nolu tebliğ

                    Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı 2016 Faaliyet Raporu