BAĞIMSIZ  DENETİMDE  TANIMLAR

 

DENETİM                :  

————————-

Denetim 1)    Bir ekonomik birim veya döneme ait bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere olan uygunluk derecesini araştırmak ve bu konuda bir rapor düzenlemek amacıyla bağımsız bir uzman tarafından yapılan kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir.

 

Denetim 2)  İşletmelerin, yıllık finanssal  tablo  ve diğer finanssal bilgilerin, finanssal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla bağımsız denetim standartlarında öngörülen gerekli tüm bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak, defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanması,

 

Denetim3) Ekonomik faaliyet ve olaylarla ilgili açıklanan bilgilerin (iddiaların), önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçlarını ilgi duyanlara bildirmek amacı ile tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.

 

BAĞIMSIZ DENETİMİN AMACI :

——————————————-

Finanssal tabloların finanssal raporlama  standartları doğrultusunda bir işletmenin finanssal durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun ve doğru bir biçimde gösterip göstermediği konusunda bağımsız denetçinin görüş bildirmesini sağlamaktır.

 

Bağımsız denetçinin görüşü, finanssal tabloların güvenilirlik derecesini yükseltmekle beraber, bu görüş finanssal tabloları bağımsız denetime tabi tutulan işletmenin gelecekteki durumu hakkında ve işletme yönetiminin işletmenin faaliyetlerini etkin ve verimli bir biçimde yönettiğine dair bilgi sağladığı şeklinde değerlendirilmez.

 

BAĞIMSIZ DENETİMİN KAPSAMI :

———————————————–

Bağımsız denetimi amacına uygun olarak gerçekleştirmek için uygulanan bağımsız denetim yöntem ve teknikleri bağımsız denetimin kapsamını oluşturur.

 

DENETİM TÜRLERİ   :

—————————–

Genel kabul görmüş bir sınıflamada denetim türleri üçe ayrılır.

• Finanssal tablolar Denetimi
• Uygunluk Denetimi
• Faaliyet Denetimi

 

Finanssal Tablolar Denetimi : Bir işletmenin finanssal tablolarının, finanssal durumu ve faaliyet sonuçlarını doğru ve dürüst, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve yasal düzenlemelere uygun olarak yansıtıp yansıtmadığı konusunda bir görüş oluşturmaktır.

Günümüz uygulamalarında finanssal tablolar denetimine Bağımsız Denetim veya Dış Denetim isimleri de verilmektedir.

 

Uygunluk Denetimi   : Bu tür denetimde amaç, belli bir yetkili tarafından konulmuş olan kurallara,uygulayıcıların uyma derecelerinin belirlenmesidir.

 

Faaliyet Denetimi  : İşletmenin çalışmalarında etken ve etkin çalışıp çalışmadıklarını anlamaya yönelik bir denetim türüdür. Etkenlik, bir işletmenin amaçlarına başarılı olup olmadığını ölçmeye yaramaktadır. Etkinlik ise işletmenin amaçlarına ulaşmada kaynaklarını verimli kullanıp kullanmadığını ölçme görevini yerine getirmektedir. Bu tür denetimlerde denetçiler önceden saptanmış ölçütler olarak, bütçeleri, başarı ölçütlerini, oranları ve sektör ortalamalarını kullanmaktadırlar.

 

DENETÇİ TÜRLERİ :

————————–

Denetçilerin türlerinde üç bölümleme bulunmaktadır.

 

• Bağımsız Denetçi
• İç Denetçi
• Kamu Denetçisi

 

Bağımsız Denetçi: Denetimini yaptıkları işletme ile herhangi bir işçi-işveren ilişkisi bulunmayan ve işletmelere denetim ve diğer hizmetleri sunan kişilerdir. Temel görevleri işletmelerin finanssal tablolarının bağımsız denetimini yapmaktır.

 

İç Denetçi  : Bir işletmenin sürekli çalışanı olarak, organizasyon yapısı içinde denetim çalışmalarını yürüten kişilere iç denetçi adı verilmektedir.

 

Kamu Denetçisi: Kamu kurumlarına bağlı olarak çalışıp, kamu yararına görev yapan kişilere kamu denetçisi adı verilmektedir.

 

GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI :

————————————————————————

• Genel Standartlar
• Çalışma Sahası Standartları
• Raporlama Standartları

 

1-Genel Standartlar

    a- Mesleki Eğitim ve Yeterlilik

    b-Bağımsızlık

    c-Mesleki Özen ve Titizlik

 

2-Çalışma Sahası Standartları

    a- Planlama ve Kontrol (Gözetim  )

    b- İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi

    c- Yeterli Sayıda ve Güvenilir Kanıt Toplama

 

3-Raporlama Standartları

   a-Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygunluk (GKGMİ)

   b-Devamlılık

   c-Açıklayıcı Bilgiler

   d-Görüş bildirme

 

 

DENETİM TEKNİKLERİ:

———————————

• Sayım ve envanter incelemesi
• Belge incelemesi
• Gözlem
• Bilgi toplama
• Doğrulama
• Karşılaştırma ve aritmetik inceleme
• Analitik inceleme

 

MESLEKİ ÖZEN VE TİTİZLİK :

—————————————-

Mesleki özen ve titizlik, basiretli bir bağımsız denetçinin aynı koşullar altında ayrıntılara vereceği önemi, göstereceği dikkat ve gayreti ifade eder.

Bağımsız denetçiler, bağımsız denetimin planlanması, yürütülüp sonuçlandırılması ve bağımsız denetim raporunun hazırlanması safhalarında gerekli mesleki özen ve titizliği göstermek zorundadır.

Gerekli özen ve titizliğin asgari kıstası, bağımsız denetim standartlarına eksiksiz uyulmasıdır.Buna göre,bir bağımsız denetçi bağımsız denetim faaliyetlerini gerektiği şekilde planlamak,program yapmak, yeterli miktarda uygun nitelikte ve güvenilir bağımsız denetim kanıtı toplayarak incelenme yapmak, temiz ve düzenli çalışma kağıtları hazırlamak, finanssal tabloların gerçekliği ve doğruluğu hakkında dürüst ve doğru bir yargıya ulaşmak ve görüşünü, özen ve titizlikle düzenleyeceği bağımsız denetim raporunda açıklamak zorundadır.

 

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

——————————————–

Bağımsız Denetim kuruluşlarının yöneticileri, bağımsız denetçileri ve bütün çalışanları ile bağımsız denetim kuruluşlarına dışardan hizmet verenler, işleri dolayısıyla sahip oldukları sırları açıklayamazlar, bu sırları kendilerinin veya üçüncü kişilerin menfaatlerine kullanamazlar.

 

 

 

MESLEKİ ŞÜPHECİLİK :

——————————–

Bağımsız denetçi, bağımsız denetimi planlarken ve gerçekleştirirken, finanssal tabloların işletmenin gerçek finanssal durumunu ve faaliyet sonuçlarını göstermesine engel teşkil edebilecek ölçüde önemli yanlışlıkları içerebileceği varsayımını göz önünde bulundurarak, mesleki şüphecilik anlayışıyla hareket etmek zorundadır.

Meslek Şüphecilik; bağımsız denetçinin, sorgulayıcı bir yaklaşımla, kanıtların geçerliliğini incelemesi ve kanıtların, işletme yönetiminin açıklamaları ve diğer bilgi ve belgeler ile çelişki içinde olup olmadığını değerlendirmesidir. Bağımsız denetçinin mesleki şüphecilik anlayışı ile hareket etmesi;  bağımsız denetim sürecinde şüpheli olayların gerekli özen gösterilmeden değerlendirilmesi, bağımsız denetim kanıtlarından sonuca ulaşırken gereğinden fazla genelleme yapılması, bağımsız denetimin mahiyet, zamanlama ve kapsamının belirlenerek bağımsız denetim yöntem ve tekniklerinin seçimi ve sonuçlarının değerlendirilmesinde yanlış varsayımların kullanılması gibi bağımsız denetim riskini azaltır.

 

Bağımsız denetçi, bağımsız denetimi planlarken ve gerçekleştirirken işletme yönetiminin ne dürüst olmadığı ne de kuşku götürmez bir şekilde dürüst olduğu varsayımıyla hareket eder. Bu çerçevede; bağımsız denetçinin raporuna temel oluşturacak kanıtların toplanmasında, işletme yönetiminin açıklamaları yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtı olarak kabul edilmez.

 

MAKUL GÜVENCE   :

————————-

Makul güvence, bir bütün olarak, finanssal tabloların nitelik ve nicelik bakımından önemli bir yanlışlık içermediğine dair bir sonuca varmada yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtının toplanmasıdır. Makul güvence bağımsız denetimin tüm aşamalarında göz önünde bulundurulur.

 

BAĞIMSIZ DENETİM RİSKİ VE ÖNEMLİLİK :

———————————————————–

Finanssal tabloları etkileyen risklerin ortaya çıkarılarak, finanssal tablolara doğru olarak yansıtılıp yansıtılmadığının kamuya açıklanmasından bağımsız denetçiler de sorumludur.

 

Bağımsız denetçi, finanssal tabloların finanssal raporlama standartlarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde tam ve doğru bir şekilde düzenlenip düzenlenmediği hakkında makul bir güvence elde edebilmek için bağımsız denetim kanıtları toplar ve toplanan bu kanıtları değerlendirir.Makul güvence kavramı, bağımsız denetçi tarafından verilen görüşün uygun görüş olmama riskini de içermektedir. Finanssal tabloların önemli bir şekilde hatalı veya yanlış sunulduğu hallerde, bağımsız denetçi tarafından uygun olmayan bir görüş verilme riski, bağımsız denetim riski olarak adlandırılır.

 

ÖNEMLİ YANLIŞLIK RİSKİ:

————————————-

Finanssal tabloların denetim öncesi önemli yanlışlık içerme olasılığıdır. Bu Risk iki alt unsurdan oluşur:

 

a.Doğal Risk : İlgili herhangi bir kontrol olmadan, bir muhasebe işleminin, bakiyesinin ve sunumunun önemli bir yanlışlığı içerme olasılığıdır.

 

b.Kontrol Riski: İşletmenin iç kontrol sisteminin, bir muhasebe işleminin,bakiyesinin ve sunumunun içerdiği önemli bir yanlışlığı önleyememesi veya ortaya çıkartamaması olasılığıdır.

 

 

DENETİM KANITI :

————————-

 Bağımsız denetçin denetim görüşünü oluşturmasına temel olacak her türlü bilgi denetim kanıtı olarak kabul edilmektedir. Denetim kanıtları kapsamına, muhasebe kayıtlarından ve diğer kaynaklardan gelen her türlü bilgi girmektedir.

 

DENETİM KANITININ YETERLİLİĞİ :

————————————————-

Toplanması gereken denetim kanıtlarının sayısını ifade etmektedir. Denetim kanıtlarının sayısı, denetçinin değerlendirdiği önemli yanlışlık riskinin düzeyine göre değişmektedir.Ayrıca toplanan kanıtların kalite düzeyi de, sayıyı etkilemektedir.

Örneğin denetçi inceleyeceği bir alanda risk düzeyini yüksek değerlendirmişse, bu alanla ilgili toplayacağı kanıt sayısını artırmak durumda kalacaktır.

 

MESLEKİ YARGI :

———————–

Denetim, muhasebe ve etik standartları dikkate alarak, bağımsız denetçinin eğitim, bilgi ve deneyim desteğiyle,denetim sürecinde vereceği kararlardır.

 

İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ VARSAYIMI:

——————————————————

Finanssal tabloların hazırlanmasındaki temel ilkelerden biridir.Bu varsayım altında, bir işletmenin öngörülebilir gelecekte faaliyetlerinin devam ediyor olacağı, tasfiye, faaliyetlerin durdurulması yada ilgili mevzuat çerçevesinde konkordatoya gitmesi gibi bir niyetinin yada  böyle bir ihtiyacının olmayacağı kabul edilir. Dolayısıyla, varlık ve yükümlülüklerin yerine getirileceği esas alınarak kaydedilir.

 

 

ÇALIŞMA KAĞITLARI :

——————————

Bağımsız denetçi belgelendirme işlemini zamanında yapmak zorundadır. Çalışma kağıtları, bağımsız denetim raporu için yeterli ve uygun bir kayıt düzeni oluşturmak suretiyle bağımsız denetimin yasal düzenlemelere uygun yapıldığına dair kanıt oluşturur. Uygun ve yeterli bir şekilde hazırlanmış çalışma kağıtları bağımsız denetim kalitesini artırarak gözden geçirmenin, toplanan kanıtların ve bağımsız denetim raporunun nihai hale getirilmeden

değerlendirilmesine imkan verir. Çalışma kağıtlarının bağımsız denetim sürerken hazırlanması zorunludur.

 

HATA HİLE VE USULSÜZLÜK :

———————————

 

Hata, finanssal tablolarda kasıt olmaksızın yapılan, bir tutarın veya bir açıklamanın atlanması gibi yanlışlıkları ifade eder.

 

Hile ve Usulsüzlük; İşletme yönetimindekiler ile yönetimden sorumlu kişilerin, işletme çalışanlarının veya  üçüncü şahısların kasıtlı olarak adil veya yasal olmayan bir menfaat sağlamak amacıyla aldatma içeren davranışlarda bulunmalarını ifade eder.

 

ÖNEMLİLİK :

—————–

Önemlilik kavramı, bilginin açıklanmaması, yanlış veya eksik açıklanması nedeniyle finanssal tabloları esas alarak karar veren finanssal tablo kullanıcılarının ekonomik kararlarını etkileyebilecek hususları kapsar.

 

 

 

 

 

 

BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU TARİHİ :

—————————————————-

 

Bağımsız denetçinin görüşünü dayandırdığı yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarını elde ettiği tarihten önce olmamak koşuluyla, bağımsız denetçinin finanssal tablolara ilişkin raporu için belirleyerek verdiği tarih,

 

BİLANÇO TARİHİ         :

——————————

Bağımsız denetime tabi finanssal tabloların kapsadığı dönemin son gününü (bilançonun düzenlendiği tarihi)

 

BİLANÇO TARİHİNDEN SONRAKİ OLAYLAR :

————————————————————-

Bilanço tarihi ve bağımsız denetim raporu tarihi arasındaki dönemde gerçekleşen olaylar ile bağımsız denetim raporu tarihinden sonra ortaya çıkan hususlar,

 

FİNANSAL TABLOLARIN ONAYLANDIĞI TARİH :

——————————————————————-

İşletmenin yetkili organlarının finanssal tabloların dipnotlar da dahil olmak üzere tam set olarak hazırladığını ve finanssal tablolara ilişkin sorumlulukları üstlendiğini beyan ettiği tarihi,

 

FİNANSAL TABLOLARIN YAYINLANMA TARİHİ :

——————————————————————-

Bağımsız denetim raporu ve bağımsız denetime tabi tutulan finanssal tabloların üçüncü kişilerin bilgisine sunulduğu tarih,

 

BAĞIMSIZ DENETÇİNİN SORUMLULUĞU.

——————————————————-

Bağımsız denetim raporunda, bağımsız denetçinin sorumluluğunun yapılan bağımsız denetime dayalı olarak finanssal tablolar hakkında görüşünü bildirmek olduğu hususuna yer verilir.

Bağımsız denetim raporunda , finanssal tabloların hazırlanması ve dürüst bir şekilde sunumundan işletme yönetiminin sorumlu olduğu hususu yanında bağımsız denetçinin sorumluluğunun,açıkladığı görüşle ilgili olduğu belirtilir.Bağımsız denetim raporunda bağımsız denetimin bağımsız denetim standartlarına uygun bir şekilde yapıldığı hususu yer alır.Bu standartlar uyarınca bağımsız denetçinin etik koşullara uyduğu, bağımsız denetim çalışmasını yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtı elde etmek üzere planlayarak gerçekleştirdiği, bu çerçevede finanssal tabloların önemli yanlışlık içerip içermediği hususlarına da bağımsız denetim raporunda yer verilir.

 

DENETİM RAPORU :

 

Bağımsız denetçinin denetimin sonunda vardığı mesleki yargısına göre,

• Olumlu Görüş Bildirme (Şartsız)
• Şartlı Görüş Bildirme
• Olumsuz Görüş Bildirme
• Görüş Bildirmekten Kaçınma

 

Olumlu Görüş Bildirme : Söz  konusu edilen mali tablolar, tüm önemli konularda şirketin mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akışını genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru göstermekte ise olumlu görüş

 

Şartlı Görüş: Şartlı görüş bildiren denetim raporu, mali tablolardaki bir kalemi ayrıntılı açıklayarak, denetçinin olumlu görüşünden bu kalem ayrılır. Bu durum da,

• Sapma olan kalem kolayca belirlenebilir olmalı
• Mali Tablolar üzerindeki etkisi ölçülebilir olmalı
• Anlaşılabilir bir şekilde açıklanabilmeli

 

Olumsuz Görüş Bildirme: Finanssal Tabloların sunumuyla ilgili olarak işletme yönetimiyle düşülen görüş ayrılığının finanssal tablolara olan etkisinin önemli ve yaygın olduğu durumlarda olumsuz görüş verilir. Bağımsız denetçinin işletme finanssal tabloları hakkında rapor ettiği görüşü, bu tabloların, finanssal raporlama standartlarına uygun olarak gerçeği dürüst bir şekilde yansıtmadığı yönündedir.

 

Görüş Bildirmekten Kaçınma : Çalışma alanındaki sınırlamanın muhtemel etkisinin, bağımsız denetçinin yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtı elde edemeyeceği ve görüş bildiremeyeceği kadar önemli ve yaygın olması durumunda,bağımsız denetim raporunda görüş bildirmekten kaçınılır. Bu tip bağımsız denetim raporunda sınırlamaya ilişkin bilgi verilir ve söz konusu sınırlama olmasaydı finanssal tablolarda yapılması gerekli olabilecek muhtemel düzeltmeler belirtilir.

 

 

 

 

KAYNAKLAR   :

——————–

1- Sermaye piyasasında Bağımsız Denetim standartları Hakkında Tebliğ (Seri X, No:22)

2-Türmob Bağımsız Denetim Eğitimi Ders Notları

3-Doç. Dr. Lerzan Kavut Denetim(Muhasebe Denetimi) Raporlama ve Meslek Hukuku Dersi Özet Notları